"Scholen kregen signaal om lat niet te hoog te leggen"

Het "dalende niveau" staat aan de vooravond van het nieuwe schooljaar centraal in het onderwijsdebat. Internationale onderzoeken schetsen een eerder somber beeld. OESO-onderwijstopman Dirk Van Damme legt een "heel stuk" van de verantwoordelijkheid voor de dalende trend "bij de inspectie, administratie en pedagogische begeleidingsdiensten", zegt hij. "Scholen kregen al vanaf 2005 het signaal om de lat niet te hoog te leggen, want anders zou een groep leerlingen het niet halen."

Van Damme, tussen 2004 en 2008 kabinetschef van toenmalig onderwijsminister Frank Vandenbroucke (sp.a), stelt dat de boodschap van de overheid verkeerd werd vertaald. De eindtermen, bedoeld als minimumdoelen voor een groep leerlingen, werden te vaak als de maatstaf gezien.

"Vandenbroucke was bezorgd dat zijn gelijkekansenverhaal zou betekenen dat er werd ingeboet op kwaliteit. Het ene mag niet ten koste gaan van het andere. Je moet de twee nastreven. Maar het is in het systeem anders doorgesijpeld", zegt Van Damme nog.

Uit vier onderzoeken volgen later luide waarschuwingssignalen. Zo blijkt in december 2016 uit het PISA-onderzoek van de OESO dat de prestaties voor wiskunde en wetenschappen achteruitgaan.

Ook het basisonderwijs kwam in beeld. Vorig jaar was al een achteruitgang zichtbaar bij een peilingstoets voor wiskunde en de internationale leesvaardigheidsstudie PIRLS. Vlaamse 10-jarigen noteerden er de scherpste daling ter wereld. Bij een peilingsproef Frans haalt dan weer minder dan de helft de minimumdoelen voor lezen en spreken.

Centrale examens

Toch blijft het lastig om een algemene uitspraak te doen over het niveau. Vlaanderen kent, in tegenstelling tot Nederland, geen centrale examens. Daar worden gemiddelden van scholen (meestal) openbaar gemaakt. Van Damme, die al langer ijvert voor centrale examens, meent dat onze samenleving het minimum adequaat moet kunnen bewaken. "We zouden daarvan een duidelijk beeld moeten hebben. Nu heeft niemand dat. En zo krijgen leerlingen een diploma, terwijl ze misschien niet aan de eindtermen beantwoorden."

Enkele nieuwe studies zullen het beeld verder scherpstellen. Het volgende PISA-onderzoek is voor eind 2019. Ook een peilingstoets Nederlands komt eraan. Minister van Onderwijs Hilde Crevits (CD&V) benadrukt dat het ambitieniveau omhoog moet. Ze geeft aan dat de nieuwe eindtermen, die ingaan vanaf september 2019, ambitieuzer zijn geformuleerd.